{मोटोपनाका लागि चिकित्सकिय पोषणोपचार (medical nutrition therapy) तथा पथ्य निर्देशनहरु}
मोटोपना पनि एक रोग नै हो । मोटो मानिसलाई हिंड्न, बस्न,खान ,काम गर्न, अरुसँग घुलमिल गर्न,आफुले चाहे जस्तो कपडा लगाएर हिंड्न लगायत अन्य धेरै कुराहरुमा असहज हुने गर्छ । यति मात्र होईन मोटो मानिसमा बिभिन्न किसिमका रोगहरुले समेत सताउने गर्छ । सिलिम हुनु सुन्दरताको प्रतिक पनि हो ,सुन्दर मानिसमा आत्मा विश्वास पनि बढी हुन्छ । त्यसैले मोटोपना बाट बच्न वा मोटोपनालाई नियन्त्रण गर्न के-के कुरामा ध्यान दिनुपर्छ त ? पोषण तथा आहारविद मदन पाण्डेले यसको बारेमा केही महत्वपूर्ण टिप्स दिनु भएको छ । जसले गर्दा मोटोपना बाट बच्न सकिन्छ । जुन यसप्रकार रहेको छ – 
- मोटो मानिसले सबै भन्दा पहिला के कुरा बुझ्नु पर्ने रहेछ भने, दैनिक शारीरिक कृयाकलाप र शरीरले प्राप्त गर्ने उर्जा/calorie कटौती गर्नु बाहेक अन्य तौल घटाउने उपाय छैनन् भन्नेकुरा बुझ्नपर्छ ।
- तौल घटाउनका लागि त्यस्तो कुनै खास खानेकुरा हुदैन र त्यसरी घटाइएको तौल पुनः बढ्ने संम्भावना हुन्छ ।
- जीवनभर उपयुक्त तौल कायम राख्न आवश्यक छ । त्यसका लागि दिर्घकालिन रुपमा खानपान सम्बन्धि व्यवहारमा परिवर्तन ल्याउन जरुरी छ।
- पर्याप्त मात्रामा पानी खान आवश्यक छ तर पानीको सट्टा कार्बनयुक्त र गुलिया पेयपदार्थ खान हुदैन । त्यस्ता पेयपदार्थ खानु परे सकेसम्म कम खाने गर्नुपर्छ ।
- मिठाई र गुलियो पदार्थयुक्त अनि उर्जा बाहेक अन्य पोषक तत्त्व प्रदान नगर्ने खानेकुराहरु जस्तै: चिसो/तातो पेय पदार्थ र मदिराजन्य पदार्थहरु खानु हुदैन ।
- बढी मात्रामा चिल्लो भएका, जम्ने चिल्लो प्रयोग गरिएका र तारेका खानेकुराहरु नखाने ।
- खानाबाट आवश्यक मात्रामा भिटामिन तथा खनिज पदार्थहरु साथसाथै fibre/रेशा प्राप्त गर्न पर्याप्त मात्रामा तरकारी, सागपात, सलाद र फलफूलहरु सेवन गर्ने ।
- तोकिएको मात्रामा मात्र खाना खाने गर्नुपर्छ, कुनै छाकको खाना नखाने र कुनै छाकमा अत्याधिक मात्रामा खाना खाने गर्नु हुँदैन ।
- तोकिएको समयमा बाहेक अन्य समयमा खाना वा खाजा खाने गर्नु हुदैन । साथै स्वदिलो खानेकुरा देख्ने बित्तिकै खाईहाल्ने बानी छ भने हटाउनु पर्छ ।
- अन्नजन्य खानेकुरा , गेडागुडीहरुमा राम्रो मात्रामा भिटामिन, खनिज र रेशा हुन्छ। fibre/ रेशायुक्त खानेकुरा पच्न बढी समय लाग्छ र उर्जा कटौती गर्न पनि मद्दत गर्छ। त्यसैले त्यस्ता खाने कुराहरु खाने गर्नुपर्छ ।
- प्याकेटका खानेकुराहरु किन्दा चिल्लो, उर्जा र अन्य पोषक तत्त्वको मात्रा भएको खानेकुरा मात्र हेरेर किन्ने बानी बसाल्ने ।
- उपवास गरेपछि अत्याधिक खानपिनको सम्भावना हुने भएकाले उपवास गर्नु उचित मानिदैन।
- नुन र तेल बढी हुने भएकाले विभिन्न किसिमको डब्बाको अचार नाखानुस ।
- छिटो-छिटो खाँदा, टि.भी, मोवाइल हेर्दै खाँदा आवश्यकता भन्दा बढी र असन्तुलित खाना खाईने संम्भावना बढी हुन्छ,त्यसैले त्यस्तो बानी हटाउनुस र तोकिएको खाने कुरालाई मज्जाले चपाएर खाने हर्नुहोस् ।
* घरमा खाना बनाँउदा ध्यान दिनुपर्ने कुराहरु :
- अनावश्यक मात्रामा, आवश्यकअता भन्दा धेरै तेल प्रयोग नगर्ने ।
- तेल बढी प्रयोग हुने ,तार्ने विधिको सट्टा तेल कम चाहिने, भुट्ने, उसिन्ने, बफाउने विधिहरु प्रयोग गरेर खाना बनाउने ।
- मासु पकाउँदा मिल्ने जति छाला र बोसो हटाएर पकाउने ।
- कम चिल्लो भएको दूध र दुग्धजन्य पदार्थ, तर हटाएको दुध, मोही सेवन गर्ने ।
- एकैथरी तेल भन्दा पनि विभिन्न वनस्पतिहरुको मिस्रित तेल प्रयोग गर्न उचित हुन्छ ।
- सानो भाँडामा खाना खाने बानीले खानाको मात्रा घटाउन मद्दत गर्न सक्छ,त्यसैले यो विधिलाई पनि उपयोग गर्न सक्नु हुन्छ ।
* घर बाहिर खाना जाँदा ध्यान दिनुपर्ने कुराहरु :
- तारेको र गुलियो खानेकुराहरु नखाने/अर्डर नगर्ने वा सकेसम्म कम खाने, वफाएको, bake गरेको, र कम तेल प्रयोग गरिएको परिकारहरु छानेर लिने ।
- खानेकुराहरु अर्डर गर्दा वा लिदा सकेसम्म आफ्नो आवश्यकता अनुसार मात्र लिने ।- –
- शक्तीवर्दक र अन्नजन्य खानेकुराहरु भन्दा पनि सागपात, सलाद अनि फलफूलजन्य परिकरहरुलाई प्राथामिकतामा राख्ने ।
- सलादहरुमा थप तेल वा मायोनेज प्रयोग नगर्ने ।
- क्रिम सुपको सट्टा क्रिम नहालेको सुप मात्र खाने ।
- हल्का पेय पदार्थ, जुसको सट्टा सादा पानी वा कागती पानी मात्र सेवन गर्ने ।
- खाजामा पिज्जा, फ्रेन्च फ्राई, समोसा जस्ता आत्यधिक चिल्लो भएका खानेकुराहरु नखाने ।
-पोषण तथा आहारविद
मदन पाण्डे
